Als centraal thema voor de Themazondagen 2018-2019 is gekozen voor immaterieel en materieel erfgoed. De Indische eetcultuur is immaterieel erfgoed.
De vele schaaltjes gevuld met onder andere toemis boontjes of goreng boontjes, sate, rendang, gado gado, sambal goreng telor of telor ketjap, babi ketjap, ajam goreng, daging smoor, roedjak manis, sambal goreng tahoe of sambal goreng tempé, atjar, ketimoen, seroendeng, sambalans, en vooral niet te vergeten de nasi puti vormen het materieel erfgoed.
Liefhebbers of lekkerbekken houden de Indische rijsttafel levend. De Indische rijsttafeltraditie is door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed erkend als immaterieel Indisch erfgoed.
Zo’n royale andere halve eeuw worden kookboeken samengesteld met Hollandse en Indische recepten in het Hollands of Maleis, en gepubliceerd door Indische en/of Hollandse uitgeverijen. Aanvankelijk vermeldden de inhoudsopgaven de bereiding van rijst en gerechten die goed met longtong of sajoers te combineren waren, afgewisseld met typisch Hollandse recepten zoals koekglazuur en puddingsauzen. Een enkele schrijfster van kookboeken gaf de Hollandse huisvrouw in Indië tips voor het samenstellen van een rijsttafel voor haar gasten.
Ook de Indische pers liet zich niet onbetuigd en schreef over de rijsttafel geïllustreerd met cartoons van de rijsttafel.
Kortom, ‘Indië is eten’, schreef Adriaan van Dis eens.
Sprekers
Pieter van Rooij is werkzaam bij Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland
Titel lezing: Doorgeven, promoten en ontwikkelen van immaterieel erfgoed
Sinds Nederland in 2012 het UNESCO Verdrag inzake de Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed ondertekende, is er ook in Nederland steeds meer aandacht voor immaterieel erfgoed. Immaterieel erfgoed is levend erfgoed, waarbij de beoefenaars of immaterieel erfgoedgemeenschappen een belangrijke rol spelen. Het kan gaan om festiviteiten en rituelen, ambachtelijke vaardigheden of bijvoorbeeld culinair erfgoed, zoals de Indische rijsttafeltraditie. Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland ondersteunt de beoefenaars in het borgen (doorgeven, promoten en ontwikkelen) van hun erfgoed. Dat wordt onder meer zichtbaar gemaakt door de structuur van Netwerk en Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.
Humphrey de la Croix is hoofdredacteur van de website indischhistorisch.nl en een van de initiatiefnemers voor de erkenning van de Indische rijsttafel als immaterieel erfgoed
Titel lezing: De rijsttafel: van koloniaal verschijnsel tot levend erfgoed
De rijsttafel bestaat in haar huidige vormen vanaf de negentiende eeuw en is onlosmakelijk verbonden met het koloniale verleden van Nederland in de archipel die nu Indonesië is. De rijsttafel is net als de Indische-Nederlanders zélf een uitkomst van de ontmoeting tussen Oost en West. Ze speelde een rol in de diverse sociale lagen van de koloniale samenleving. De rijsttafel bracht mensen bij elkaar in tijden van vreugde en verdriet. Voor de koloniale elite was een zeer uitgebreide rijsttafel een statusverhogend middel. Na het einde van Nederlands-Indië hebben de repatrianten de rijsttafel onderdeel gemaakt van de Nederlandse cultuur.
Adrienne Zuiderweg is onderzoeker, publicist over Nederlands-Indië van de VOC en tot aan de Japanse bezetting en is secretaris van de Stichting Indisch Erfgoed
Titel lezing: Het Indische kookboek
De belangstelling voor de Indische keuken dateert eigenlijk al vanaf de VOC. Een enkele echtgenote van een VOC-personeelslid wisselde recepten uit met haar familie in het vaderland. Haar brief kan daarom als voorloper van de latere receptenschriften worden beschouwd, die in menig Indisch gezin werden en nog steeds worden gekoesterd. In de loop van de negentiende eeuw werden Indische recepten gebundeld en uitgegeven. Onderzoeksvragen zijn: in hoeverre sluit het Indische kookboek aan bij het Hollandse kookboek, wie waren de samenstellers van het Indische kookboek, in welke taal publiceerden ze, wie kochten de kookboeken, wat moesten zij ervoor betalen? Kortom het Indische kookboek veroverde de dapoer in Indië en Holland.
Paulien Schuurmans was werkzaam als erfgoedmedewerker bij het Koninklijk Instituut voor de Tropen, als bibliothecaris bij Atria, kenniscentrum voor emancipatie en vrouwengeschiedenis en was redacteur van het tijdschrift Indische Letteren
Titel lezing: Van rijsttafelen tot sajoer rindoe. Culinaire cartoons in de Indische (post)koloniale pers
De lezing is een cultuurhistorische verkenning naar de functie en betekenis van cartoons in de Indische pers. In de Indische pers verschenen regelmatig cartoons met eten en drinken als thema. Wat zeggen deze cartoons en prenten over de Indische gemeenschap en over het leven in Nederlands-Indië en in postkoloniaal Nederland? Tekenaars en cartoonisten die de revue zullen passeren zijn: Menno van Meeteren Brouwer (1882-1974), Cor van Deutekom (1895-?), de Chileen Oscar Fabrès (1896-1960), de Amerikaan Billy Cam (1891-1962), C. van Huut-Kardos (?-?), P.O. Martin (?-?), Tjalie Robinson (1911-1974) en Jack Poirrié (1926- ). De cartoonisten waren meer dan kroniekschrijvers, want ze leverden met hun tekeningen ook kritiek op de Indische maatschappij.
Dagvoorzitter is George van Hoogeveen
Plaats en tijd
De Themazondag ‘Indische eetcultuur’ vindt van 11.00 uur tot 15.00 uur plaats in het Reünie- en congrescentrum Kumpulan op het Landgoed Bronbeek, Velperweg 147, 6824 MB Arnhem.
Ontvangst vanaf 10.00 uur, de zaal is open vanaf 10.30 uur.
Toegang
De toegangsprijs voor het afzonderlijk dagprogramma is € 28,50 pp (inclusief koffie of thee met spekkoek, Indisch buffet en een consumptie) of is onderdeel van het passe-partout van € 100,00 pp voor het gehele seizoen.
De entreebewijzen zijn te bestellen via de website van Reünie en Congrescentrum Kumpulan.
Er zijn 250 plaatsen beschikbaar.
Vrij parkeren op eigen terrein.
Honden zijn niet toegestaan.
Volgende Themazondagen
Deze themazondag is de eerste in een reeks van vijf. De andere Themazondagen zijn:
- 20 januari 2019 — ‘Indische muziek’
Sprekers: Ellen van Waerden, Henk Mak van Dijk, Ans Gommers-Dekker en Hetty Naaijkens-Retel Helmrich
- 17 februari 2019 — ‘De beheersing van de Indonesische waterhuishouding toen en nu’
Sprekers: Maurits Ertsen, Stephan van der Biezen en de Indonesische ambassadeur I Gusti Agung Wesaka Pu en Dolfi Debrot
- 24 maart 2019 — ‘Behoud van Nederlands-Indische architectuur en stedenbouw’
Sprekers Pauline van Roosmalen, Obbe Norbruis, Frederik Erens en Juliette Roding
- 14 april 2019 — ‘Het behoud van Indische kunst in Nederlandse musea’
Sprekers Thijs Schoonderwoerd, Jan de Hond, Pauljac Verhoeven en Frans Leidelmeijer
(Collectie Tropenmuseum TMnr 60038639)
Vragen kunt u stellen aan Geertje Besselink: geertjebesselink@gmail.com of 06 209 76 818. Of schrijf info@indischerfgoed.nl
De themazondagen worden georganiseerd door een samenwerkingsverband van
de Stichting Indisch Erfgoed, de Stichting Klein Bronbeek en de Kumpulan.
