De Themazondag ‘Surinaamse Javanen’ op 20 maart gaat over de te werkstelling van Javanen en Surinamers in Suriname. Dit is een nog redelijk onbekend verhaal in de Indische geschiedenis, cultuur en literatuur.
Hoe de Oost de West ontmoet
Na de opheffing in 1863 van de slavernij in Suriname waren er te weinig arbeidskrachten op de plantages. Daarom besloten eigenaren van plantages contractarbeiders te werven. Omdat velen van hen banden met Nederlands-Indië hadden, besloten ze het voorbeeld van de ondernemingen op Java en Sumatra, waar koffie, thee, rubber en kina groeiden, te volgen. Daar waren Javanen en Sumatranen als contractarbeiders werkzaam. Een onderneming in Indië was eigenlijk hetzelfde als een plantage in Suriname.
Voor de Javanen en Sumatranen in behoeftige omstandigheden was het werk als arbeider op een van de Surinaamse plantages voor hen een uitkomst. Daarom kozen velen voor het contract dat ronselaars hen aanboden.
Contractarbeiders
De eerste 94 Javanen (62 mannen en 32 vrouwen) vonden werk op de suikerplantage Mariënburg aan de rivier de Commewijne. Deze en andere Javanen hadden hun familie erfgoed zoals voorwerpen en kunstnijverheid meegenomen, en droegen hun erfgoed op navolgende generaties over.
Tussen 1890 en 1930 vertrokken Javanen en Sumatranen naar Suriname als contractarbeider, daarna ook als zogenaamde vrije migranten. Hoewel ze van verschillende eilanden uit Nederlands-Indië afkomstig waren, werden ze steevast Javanen genoemd.
Aankomst Javaanse immigranten in Suriname. Uitgave: Maatschappij tot bevordering van het godsdienstig onderwijs onder de Inlandsche bevolking in Suriname (Haagsche maatschappij)
Met name in 1974-1975 en jaren daarna kwamen er duizenden Javanen naar Nederland. Ze verenigden zich in een stichting of comité. Bijvoorbeeld Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie (Stichji) Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie (Stichji).
Programma
Hoe verging het de Javanen in Suriname historisch en sociaal gezien? Kregen hun ervaringen en belevenissen een weerslag in de literatuur?
Deze en andere vragen op 20 maart worden tijdens de Themazondag ‘Surinaamse Javanen’ beantwoord door Rosemarijn Hoefte, Yvette Kopijn, Michiel van Kempen en Marius Atmoredjo.
Rosemarijn Hoefte (hoogleraar Geschiedenis van Suriname sinds 1873 in vergelijkend perspectief aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en onderzoeker bij het KITLV) stelt de vraag ‘Waarom gingen Javanen naar Suriname?’. In haar bijdrage staat de geschiedenis van de Javaanse migratie naar Suriname over de periode 1890-1940 centraal met aandacht voor hun arbeidsomstandigheden, maar ook hoe zij zich sociaal en cultureel staande wisten te houden in een vijandige omgeving.
Onderzoeker en oral historian Yvette Kopijn verzamelde voor haar promotie-onderzoek, dat ze binnenkort voltooit, levensverhalen van drie generaties Surinaams-Javaanse vrouwen. Daaruit blijkt de veerkracht en overlevingskunst waarmee deze vrouwen vochten tegen armoede en stigmatisering binnen een koloniaal systeem.
Michiel van Kempen (bijzonder hoogleraar West-Indische letteren aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam) introduceert de Surinaams-Javaanse literatuur die in tegenstelling tot de literatuur van Afro-Surinamers en de Hindoestanen, niet tot grote bloei is gekomen. Het aantal uitgaves blijft zeer bescheiden en van een echte doorbraak van Surinaams-Javaanse schrijvers is nauwelijks sprake.
Daarom is het verheugend dat de dichter Marius Atmoredjo van Surinaams-Javaanse afkomst binnenkort zijn gedichtenbundel Loslaten zullen ze nooit meer zal presenteren. Tijdens de Themazondag introduceert hij zijn bundel en leest er enkele gedichten uit voor.
Dagvoorzitter is Adrienne Zuiderweg.
- Plaats: Reünie- en congrescentrum Kumpulan, Velperweg 147, 6824 MB Arnhem
- Tijd: 11.00-15.00 uur
- Prijs: € 31,00 p.p. inclusief koffie/thee met spekkoek, Indisch buffet en een consumptie
- Kaartverkoop: Kumpulan Themazondagen
- Lees meer op: Nieuwsbrief Themazondagen 15-03-2022
Praktische informatie over de Themazondag ‘Surinaamse Javanen’ vind je ook op de websites van Kumpulan Themazondagen en Zuiderweg Erfgoed.
Zie ook het Dagprogramma 20-03-2022 Surinaamse Javanen.
Mocht u nog geen kaarten hebben besteld dan kunt u dat alsnog doen via kumpulan.nl/themazondagen. De toegangsprijs inclusief Indisch buffet voor een Themazondag bedraagt € 31,00.
De organisatie hoopt u weer te mogen ontmoeten! Tot ziens!
Kijk en luister naar het interview met Rosemarijn Hoefte in het programma Met Het Oog op morgen over Surinaamse Javanen op vrijdag 19 maart 2022.
Inmiddels is de organisatie zich aan het oriënteren voor het programma voor 2022-2023 en wil daarmee de stilte van de afgelopen jaren te vergeten. De Themazondagen zijn op weg naar een nieuw lustrum en de organisatie wil dat samen met u vieren, en hopen u als van ouds ook met haar.
- Tot slot attenderen de organisatie u op:
- 24 april 2022 – de uitgestelde Themazondag van 23 januari ‘Op zoek naar mijn Indische of Molukse identiteit – sprekers Armando Ello, Kirsten Goote-Vos, Jeftha Pattikawa en Marvin Putuhena; dagvoorzitter Ralph Kneefel
De afbeelding is afkomstig uit de collectie Buku – Bibliotheca Surinamica van Carl Haarnack.
Mocht u vragen hebben, dan kunt u onderstaand contactformulier invullen.
